O szkole

Budowa Publicznej Szkoły Powszechnej

Murowanej większej szkoły doczekało się Miasteczko dopiero w 1893 roku. Znajdowała się ona przyulicy Dworcowej 5 i była własnością magistratu Miasteczka Śląskiego. Kierownik szkoły miał w niej mieszkanie służbowe: 2 pokoje z kuchnią. Nowa szkoła  posiadała 4 izby szkolne i mieszkania dla nauczycieli.  Koszt budowy wyniósł 45 tysięcy marek. Powstała na parcelach, jakie miasto kupiło od ob. Siwcowej i odspadkobierców Jarząbkowych. Prace murarskie wykonał budowniczy Kindler, a ciesielskie H. Koculla. Wedługks. dr. H. Jeziorskiego szkoła posiadała 8 klas lekcyjnych, pokój konferencyjny i salę na pomoce naukowe. Dysponowała też ogrodem o powierzchni 500 m kw. Ponadto przy szkole zorganizowano naukę gospodarstwa domowego dla dziewcząt. Stary drewniany budynek szkolny magistrat sprzedał w 1901 r. na rozbiórkę za 315 marek.

Szkoła polska w Miasteczku (od 1922 roku)

Szkolnictwo polskie na obszarze województwa śląskiego trzeba było tworzyć od samych podstaw. Nauczycielstwo niemieckie w r. 1921/22 gremialnie opuściło te tereny, przenosząc się na stronę niemiecką. Z tych nauczycieli jedynie garstka, czująca się Polakami, stanęła do dyspozycji polskich władz szkolnych. Toteż najtrudniejszym problemem tworzącego się szkolnictwa polskiego było pozyskanie potrzebnych kwalifikowanych polskich sił nauczycielskich. Większość pochodziła spoza Śląska, głównie z Małopolski. Z początku obsada szkół była przeważnie niekompletna, ale placówka miasteczkowska już od roku 1922 aż dokońca II Rzeczypospolitej należała do szkół III stopnia, czyli najwyżej zorganizowanych. Od strony administracyjnej podlegała nadzorowi inspektora szkolnego w Tarnowskich Górach.W roku 1926, według opracowania L. Musioła, w skład grona nauczycielskiego wchodzili: Rudolf Zaręba (kierownik szkoły), Paweł Mazur, Karol Reginek, Stefania Krausówna, Irena Zahaczewska, Anna Likówna, Zofia Krausówna. Zaś według ks. dr Herberta Jeziorskiego, wybitnego znawcy szkolnictwa z okresu przedwojennego, do grona należeli również Zofia Szurlej i Józefa Brzezicka. Dziesięć lat później budynek szkoły wymagał pewnych remontów. Zwróciły na to uwagę władze szkolne. Chodziło zwłaszcza o remont dachu, pieców oraz adaptację suteren dla potrzeb gospodarstwa domowego dlastarszych dziewcząt. Niestety, przyszły dla szkoły gorsze czasy. Niezbyt dobrze wypadł jako gospodarz tejplacówki, Franciszek Szwedler. Sytuację uratował dopiero nowy rządca szkoły, Wilhelm Kluge. W 1936 r. kiedy 7-klasowa Szkoła Powszechna w Miasteczku liczyła 392 dzieci, grono powiększyło siędo 10 nauczycieli. Za wyjątkiem Ireny Zahaczewskiej (ur. 1892 r. w Świrze) wszyscy byli nowi: Franciszek Szwedler (kierownik szkoły, ur. 1892 r. w Niegowicach), Władysław Brodzki (ur. 1905 r. w Klimontowie), Teodor Darmas (ur. 1912 r. w Miasteczku Śl.), Maria Kremerówna (ur. 1892 r. w Zamościu), Leon Modliński (ur. 1908 r. w Pajęcznie), Ludwik Pankiewicz (ur. 1909 r. w Krakowie), Józef Sołtysik (ur. 1910 r. w Orzechu), Alfons Urbańczyk (ur. 1911 r. w Gliwicach), Cecylia Wójcikówna (ur. 1910 r. w Rejowie). W szkole uczyło więc 3 Górnoślązaków, młodych absolwentów śląskich seminariów oraz 7 nauczycieli z Polski centralnej i Małopolski. W księdze ocen z roku szkolnego 1935/36 zamiast nazwiska Leona Modlińskiego pojawia się niejaki Jan Bujok. Rok wcześniej występuje również Stanisława Brodzka, a w roku szk. 1933/34 pojawiają się jeszcze Stanisław Rolski i Herman Krupop. W danych z 5 października 1937 roku do szkoły było zapisanych 408 dzieci.

Życie szkoły w latach powojennych

Stosunkowo niewiele informacji udało mi się zdobyć na temat funkcjonowania szkoły w czasie II wojnyświatowej. Z relacji absolwentów wynika, że nauka odbywała się normalnie, tyle tylko, że w języku niemieckim. Z lat 1940- 1944 zachowało się świadectwo szkolne, z którego wynika, że dzieci uczyły się wówczas językaniemieckiego (w mowie i piśmie), rachunków. Oceniane było również zachowanie, pilność i uwaga na lekcjach. Najwięcej  informacji  z życia szkoły z lat 1945 – 1960 zawierała kronika szkoły prowadzona odzakończenia II wojny światowej. Niestety nie udało mi się dotrzeć do niej, iż prawdopodobnie zaginęła. Trochę informacji z tego okresu można  znaleźć  w   kronice  kościelnej,  co   czynię   w   następnym   rozdziale  tegoopracowania.Szczegółowo natomiast można omówić wydarzenia po roku 1960, gdyż wszystkie zostały utrwalone wnowej kronice szkoły, a właściwie w księdze fundacyjnej szkoły Pomnika 1000-lecia Państwa Polskiego. Omawiając dzieje Szkoły Podstawowej w Miasteczku Śląskim nie można pominąć wydarzenia, jakim było podpisanie aktu erekcyjnego i   wmurowania kamienia węgielnego pod budowę nowego budynku znajdującego się przy ul. Dworcowej 8. Miało to miejsce 23 października 1960 roku. Uroczystość otwarcia szkoły noszącej wtedy imię Janka Krasickiego odbyła się 14 października 1962 roku. W roku szkolnym 1962/1963 na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż 4 sierpnia 1963 roku w Sali szkoły odbyła się uroczysta sesja Rady Narodowej, podczas której nadano Miasteczku prawa miejskie. W następnym roku, kiedy kierownikiem był Stanisław Mączka, w szkole uroczyście obchodzono Dzień Wojska Polskiego, Dzień Milicjanta i 46. rocznicę Wielkiej Rewolucji Październikowej. Nie zabrakło również wielu akcji związanych z miesiącem oszczędności (październikiem). Wśród uroczystości szkolnych znalazły się obchody 40-lecia pracy pedagogicznej Marii Kremer. 18 maja 1965 roku odbyło się uroczyste ślubowanie młodzieży województwa katowickiego dla uczczenia 20 rocznicy rozgromienia hitlerowskiego faszyzmu. W roku sz. 1964/65 w szkole obchodzono również Międzynarodowy Dzień Dziecka. 20 września 1965 roku uczniowie brali udział w „Harcerskim Biegu Patrolowym  – Stop! Czerwone Światło”. W październiku obchodzili Dzień Wojska Polskiego, a w kwietniu Dni Oświaty, Książki i Prasy. Prawdopodobnie od września 1966 r. w budynku szkoły przy ul. Dworcowej 5 zaczęła funkcjonować Zasadnicza Szkoła Zawodowa. Jej dyrektorem był Józef Karczmarek, a nauczycielem – Krystyna Bobrowska. Szkoła ta funkcjonowała jako przyzakładowa do roku 1978. 17 czerwca 1967 roku mury szkoły opuściło 43 uczniów klasy ósmej.  W następnym roku w 18 oddziałach uczyło się 668 dzieci. Były wtedy 3 klasy pierwsze i 3 drugie. 19 kwietnia 1968 r. Wojewódzki Obywatelski Komitet Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa nadałszkole tytuł opiekuna miejsc pamięci narodowej za przyjęcie patronatu nad miejscem walki i martyrologiinarodu polskiego. Godło i akt nadania patronatu wręczono podczas uroczystego apelu. Oprócz tradycyjnych świąt obchodzonych co roku, 9 czerwca 1968 r. odbył się w szkole Dzień Sportu. W roku szkolnym 1968/1969 w szkole uczyło się 670 uczniów, a w następnym – już 733. 23 stycznia1969 r. w sali Huty Cynku odbyła się zabawa noworoczna dla dzieci. W Dzień Dziecka połączony z Dniem Sportu Szkolnego odbyły się również wybory do Sejmu i Rad Narodowych. Pierwsza sesja PMRN, na której wybrano przewodniczącego w osobie Emanuela Tobora miała miejsce w szkole w dniu 9 czerwca. 9 września 1969 roku odbyła się uroczystość wmurowania aktu  erekcyjnego pod budowę Domu Nauczycielskiego przy ul. Chopina. Dzień Nauczyciela obchodzono zaś 22 listopada. Tradycyjnie już w styczniu odbyła się zabawa noworoczna dla dzieci i świętowano 25-lecie wyzwolenia Warszawy, Śląska i Miasteczka. 15 sierpnia 1970 roku agendę kierownika szkoły objęła Katarzyna Skolik. Stanisław Mączka, po 23latach kierowania szkołą przeszedł na zasłużoną emeryturę. Już we wrześniu obchodzono miesiąc Warszawy, aw listopadzie uczniowie szkoły złożyli przyrzeczenie harcerskie. Przewodniczącym Komitetu Rodzicielskiegozostał Stanisław Mąkol. W tym roku szk. wśród zapisów kroniki pojawia się także informacja o zajęciu III miejsca w powiatowych eliminacjach szkolnych zespołów artystycznych w Radzionkowie.  Przewodniczącym Komitetu Rodzicielskiego SP w 1971 roku wybrano J. Kaczmarczyka. Pierwszy raz Dzień Nauczyciela obchodzono 14 października w roku szkolnym 1972/1973. Wtedy to doszkoły uczęszczało 849 uczniów. W grudniu 1972 r. w wieku 78 lat zmarła nauczycielka szkoły Aniela Kocurek.W tym samym miesiącu obchodzono 50-lecie Kraju Rad, a w dwa miesiące później świętowano 500. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. W roku szkolnym 1975/1976 koło taneczne pod opieką Stefanii Piełki zajęło II miejsce w   XXIII przeglądzie szkolnych zespołów artystycznych. W następnym roku w szkole uczył się ponad 900 uczniów. Przewodniczącym Komitetu Rodzicielskiego został J. Sołtysik. Nagrodę Inspektora Oświaty i Wychowania oraz tytuł najbardziej usportowionej szkoły miasta SP 17otrzymała w roku szk. 1976/1977. 1 września 1977 r. na Osiedlu otwarto nowe przedszkole (nr 19). Od 5 do 8 października trwała przerwajesienna, którą poświęcono pracy społecznej polegającej na zbieraniu owoców leśnych i nasion w lesie oraz układaniu cegieł przy budowie remizy strażackiej i boiska LZS Odra. Uczniowie klas VII i VIII sadzili krzewy i drzewka przy Hucie Cynku. 30 października zmarła tragicznie w wieku 25 lat nauczycielka, Irena Ostrzecha. Od października do grudnia trwała wizytacja szkoły prowadzona przez zastępcę Inspektora Oświaty i Wychowania, Janusza Króliczewskiego. Rok 1978/1979 był pierwszym rokiem wdrażania reformy systemu edukacji narodowej, tzw. szkoła dziesięcioletnia. Z powodu zimy stulecia od 2 do 10 stycznia przerwano naukę w szkole. W tym roku szk. Uczniowie zajęli I miejsce w XVI Wojewódzkich Igrzyskach Letnich Młodzieży Szkolnej w piłce siatkowej. Dwudziestopięciolecie pracy w zawodzie obchodziły Bronisława Drzyzga i Agnieszka Galios. Teresa Bielawska odznaczona została Złotym Krzyżem Zasługi za 20-letnią nieprzerwaną pracę nauczycielską. W następnym roku Złoty Krzyż otrzymały Lidia Cofałka, Elżbieta Hońca i Stefania Piełka. Na temat wydarzeń w następnym dziesięcioleciu w kronice znajduje się niewiele informacji. W rokuszkolnym   1987/1988  wyróżnienie  „Szkarłatnej  Róży” będące wyrazem uczniowskiej sympatii, szacunku i przyjaźni otrzymała nauczycielka Bernadeta Walochnik. Szczegółowe opracowania dotyczą lat dziewięćdziesiątych. 6 listopada 1990 roku powołano Radę Szkoły. Jej zarząd ukonstytuował się 22 listopada, a prezydium wybrano 5 marca 1992 roku. Przewodniczącym został R. Skrzydło (rodzic), zastępcą Beatę Supernak, a księgową – D. Huras. Rok 1993 upłynął na działaniach związanych z nadaniem szkole imienia ks. Teodora Christopha. Stałosię to 20 stycznia. 10 lutego, w 100 rocznicę śmierci kapłana zapoznano uczniów i rodziców z aktem nadania, w główne uroczystości odbyły się 30 września. Wtedy to obchodzono 100 rocznicę wybudowania szkoły. Po uroczystej Mszy św. odbyła się procesja do grobu, akademia i wystawa. Zaproszeni goście spotkali się w sali Huty Cynku. Do najważniejszych wydarzeń z życia szkoły w roku 1994/1995 można by zaliczyć odwiedziny przyjaciół z Francji (w maju), obchody 75. rocznicy powstania chóru „Sienkiewicz”, liczne konkursy, Sprzątanie Ziemi i obchody pierwszej rocznicy nadania szkole imienia. Tradycją szkoły stały się też zabawy karnawałowedla nauczycieli i rodziców (od 1991 r.).W czerwcu 1996 r. chłopcy zajęli I miejsce w Finale Wojewódzkim Minisiatkówki. Wtedy odbył sięrównież zjazd absolwentów rocznik 1946. W roku szk. 1996/1997 naukę rozpoczęło 611 dzieci. W październiku spotkali się absolwenci rocznik 1976 z okazji 20 rocznicy ukończenia szkoły, a w grudniu przyjechała grupa wolontariuszy ze Szwecji. 6 września 1997 roku odbył się wyścig rowerowy „Alternatywa”, który  stał się imprezą cykliczną. 5 listopada 1998 roku, w 90 rocznicę wybudowania nowego kościoła, poświęcono Dom Parafialny im. ks. Teodora Christopha. Od 1 września 1999 r. do 31 sierpnia 2001r. powołano Zespół Szkół Gminnych w skład  którego wchodziły: Szkoła Podstawowa nr 1 i Publiczne Gimnazjum w Miasteczku Śląskim. W czerwcu 1999 r. szkołę podstawową kończyły dwa roczniki: uczniowie klas szóstych i ósmych. Usamodzielnienie szkół nastąpiło od 1 września 2001 roku.

Kilka uwag o nazwie szkoły

Według ustaleń ks. dr. Herberta Jeziorskiego początkowo szkoła nosiła imię św. Stanisława Kostki, apóźniej św. Jacka Odrowąża. Już w roku 1924 posiadała urzędowe pieczęcie – okrągłą i podłużną. W zachowanej dokumentacji szkoły z roku 1933/1934 widnieje pełna nazwa szkoły: 7-klasowa SzkołaPowszechna w Miasteczku Śląskim z polskim językiem nauczania. W latach 1931 – 1946 w nazwie pojawia się również imię patrona – św. Jacka Odrowąża. W następnych latach w księdze ocen pojawia się również nazwa Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego w Miasteczku Śląskim. W roku szkolnym 1954/1955 szkoła nosiła nazwę: Szkoła Podstawowa nr 1 w Miasteczku Śląskim. W jakich latach szkoła nosiła imię św. Stanisława Kostki, patrona młodzieży polskiej, trudno ustalić.14 października 1962 roku, kiedy to odbyła się uroczystość otwarcia Szkoły Pomnika 1000–lecia, jej pełna nazwa brzmiała: Szkoła Podstawowa nr 17 im. Janka Krasickiego w Tarnowskich Górach. Tak było do roku 1990 kiedy to z nazwy usunięto patrona. Od tego czasu rozpoczęto oficjalne starania o nadanie szkole imienia ks. Teodora Christopha. Tak się stało 20 stycznia 1993 roku, ale uczniów i rodziców z aktem nadania imienia zapoznano 10 lutego, w setną rocznicę śmierci patrona. Główne uroczystości związane z nadaniem szkole imienia ks. Teodora Christopha oraz setną rocznicą wybudowania szkoły odbyły się 30 września 1993roku. Kolejna zmiana nazwy placówki wynikała z odłączenia się Miasteczka Śląskiego od Tarnowskich Gór. Wzwiązku z tym od 1 września 1995 roku szkoła otrzymała nazwę: Szkoła Podstawowa nr 1 im. ks. Teodora Christopha w Miasteczku Śląskim.

Kierownicy i dyrektorzy szkoły w Miasteczku

Jak wynika  z zapisów kroniki kościelnej, początkowo stanowisko kierownika szkoły było  łączone zpełnieniem funkcji organisty. Dopiero 13 grudnia 1918 r. urząd kierownika szkoły oddzielony został od urzędu organisty. Dlatego opracowując wykaz kierowników (dyrektorów) szkoły rozpoczęłam od lat dwudziestych. Od tego czasu funkcje te pełnili:

1. Pan Andretzky (prawdopodobnie od 1922 do 1925),

2. Rudolf Zaręba (1926 – 1928),

3. Ludwik Skrzypczak (od grudnia 1928 – 1935),

4. Franciszek Szwedler (1935 – do końca sierpnia 1936),

5. Wilhelm Kluge (1936 – do końca sierpnia 1939),

6. Rembacz z Mikulczyc (1939 – 1941),

7. Mayer z Miechowic (1941 – 1945),

8. Józef Sołtysik (1945 – 1946),

9. Jan Musielak (1946 – 1947),

10. Stanisław Mączka (od czerwca 1947 do 14 sierpnia 1970 roku),

11. Katarzyna Skolik (od 15 sierpnia 1970 do 1988 roku),

12. Irena Wylężek (p.o. od 1 września 1987 do 31 sierpnia 1988 roku),

13. Irena Wylężek (od 1 września 1988 do 14 grudnia 1990 roku),

14. Danuta Stankiewicz (p.o. od 15 grudnia 1990 do 31 stycznia 1991 roku),

15. Danuta Stankiewicz (od 1 lutego 1991 do 31 sierpnia 2001 roku),

16. Ewa Tempich – Garczarczyk (od 1 września 2001 do 31 sierpnia 2021 roku).

17. Hanna Celary ( od 1 września 2021 roku do nadal).

Z wykazu jednoznacznie wynika, że najdłużej kierownikiem szkoły był Stanisław Mączka (aż 23 lata).

źródło: m.in. "Z dziejów szkoły podstawowej w Miasteczku Śląskim"